Pomóż mi to zrobić samodzielnie

Co tak naprawdę wiemy słysząc nazwisko Montessori? Maria Montessori przez ponad 50 lat pracowała z dziećmi różnych ras, narodowości czy o różnym statusie materialnym. W jej życiu poświęciła się misji odkrywania dziecka, jego potrzeb i możliwości.

Urodziła się 31 sierpnia 1870 w Chiaravalle, zmarła 6 maja 1952 w Noordwijk aan Zee w Holandii – włoska lekarka, twórczyni systemu wychowania dzieci zw. metodą Montessori. Była szesnastą kobietą-lekarzem we Włoszech. Po uzyskaniu doktoratu z psychiatrii skupiła się na pracy pedagogicznej. Dzięki licznym obserwacjom doskonaliła swoje materiały dydaktyczne i metodę nauczania.

Montessori była otwarta na nowe formy nauczania. Robiła wszystko, by poprawić dzieciom warunki rozwoju. Podczas obserwacji dzieci upośledzonych umysłowo, dostrzegła że mają one swoją wewnętrzną siłę stymulującą ich do rozwoju. Wystarczy im tylko stworzyć odpowiednie warunki,  aby mogła się ona ujawnić.

W 1890 roku Maria Montessori została kierownikiem Instytutu Medyczno-Pedagogicznego Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych utworzonym w Rzymie z ramienia Narodowej Ligi Wychowania Dzieci Upośledzonych Umysłowo. Prowadzenie tej placówki połączonej ze szkołą ćwiczeń umożliwiło jej wdrażanie swoich prekursorskich metod nauczania dzieci. Po kilku tygodniach dostrzegła zmiany zachodzące w ich zachowaniu. Dzieci upośledzone umysłowo, osiągały lepsze wyniki w nauce niż dzieci zdrowe. Zdaniem Montessori, przyczyną klęski tradycyjnego nauczania były sztywne ramy nauczania oraz ograniczenia możliwości dzieci.

Montessori bardzo zaangażowała się w pracę nauczycielską i doprowadziła do otwarcia w 1907 roku pierwszego przedszkola pod tą nazwą. Wyposażała placówkę w meble dostosowane do potrzeb dzieci i stosowane w psychologii eksperymentalnej materiały własnego projektu. Uczyła opiekunki, jak postępować z dziećmi w czasie zajęć i pokazywała, jak korzystać z pomocy dydaktycznych przez nią przygotowanych. Zalecała samodzielną pracę dziecka, swobodę w podejmowaniu decyzji – wyboru pomocy. Sama Montessori nieustannie obserwowała poczynania dzieci, ich sukcesy i niepowodzenia.

Montessori przez miesiące obserwacji doskonaliła swoją metodę nauczania i w końcu wytyczyła kilka zasad obowiązujących aż do dnia dzisiejszego. Wprowadziła swobodny wybór materiałów dydaktycznych, dowolność miejsca i czasu pracy, w zupełnie zniosła kary i nagrody w procesie nauczania. Zainicjowała już od najmłodszych lat dziecka, naukę czytania i pisania oraz podstaw matematyki. Zdecydowanie ograniczyła czynności nauczyciela na rzecz samodzielności dzieci. Wszystko to, skutkowało sukcesem wszystkich placówek, szerokim zainteresowaniem nową metodą pedagogiczną i ciągłym powstawaniem nowych placówek.

Maria Montessori za swoje osiągnięcia pedagogiczne i humanistyczne była wyróżniona najwyższymi odznaczeniami, przyznawanymi przez rządy i uniwersytety wielu krajów. Zdobyła tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Sorbonie, krzyż Legii Honorowej i była nominowana do pokojowej Nagrody Nobla.

Na 80 urodziny Maria Montessori zaplanowała spotkanie poświęcone swojej metodzie. Zainteresowanie było tak duże, że przerodziło się ono w międzynarodową konferencję. Maria Montessori w trakcie tej konferencji wygłosiła znamienne słowa, które stały się zasadą nauczania jej metody- „pomóż mi zrobić to samodzielnie”.

„Szczęście dziecka nie jest jedynym celem, do którego dążymy; chcemy także by dziecko stawało się budowniczym samego siebie…”
Maria Montessori

Montessori zauważyła, że dzieci w wieku od narodzin do 6 roku życia są odkrywcami, którzy głównie wykorzystują swoje zmysły, budując siebie i swój intelekt poprzez przyswajanie tego, co istnieje w ich otoczeniu – języka, zwyczajów, kultury, pojęcia piękna, religii.

Wiek od 6 do 12 lat to czas świadomego poznawania. Dzieci rozwijają swoje zdolności abstrakcyjnego myślenia i wyobraźni oraz wykorzystują zdobytą wcześniej wiedzę do dalszych poszukiwań.

Od 12 do 18 lat to czas, w którym młodzi ludzie szukają swojego miejsca w społeczeństwie i próbują wykorzystać możliwości, by w tym społeczeństwie uczestniczyć.

Ostatni już okres wkroczenia w dorosłość, lata 18 do 24 to czas, kiedy ludzie stają się specjalistami w pewnej dziedzinie lub dziedzinach, i w ten sposób poprzez ich pracę biorą udział w budowaniu świata oraz tworzenia dialogu pomiędzy sobą.

Według Montessori dziecko jest określone jako kompletny byt, zdolny do rozwijania twórczej energii i posiadający predyspozycje moralne (np. do miłości), które to cechy zostały zduszone przez dorosłych.

Podstawową zasadą musi być wolność, ponieważ tylko ona wyzwala kreatywność dziecka obecną w naturze. Z wolności powinna zrodzić się dyscyplina. Zdyscyplinowana jednostka jest w stanie kontrolować się sama i przystosować się do zasad obowiązujących w życiu. Okres dzieciństwa jest okresem ogromnej kreatywności, jest to etap życia, w którym umysł dziecka chłonie cechy otoczenia i przyswaja je.

Cele pedagogiki Montessori to:

• rozwijanie samodzielności i wiary we własne siły,
• wypracowanie szacunku do porządku i do pracy,
• osiąganie długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
• wypracowanie postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,
• formowanie postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
• szacunek dla pracy innych,
• rozwijanie indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy.

mgr Katarzyna Śmiłowska